Przykłady praktyki sądów krajowych w stosunku do ERZ
Jak dotąd do Trybunału Sprawiedliwości nie wpłynęła żadna sprawa związana z Dyrektywą. Na poziomie krajowym spory sądowe dotyczące ERZ nie są częste i koncentrują się w jurysdykcjach, w których występuje większa liczba międzynarodowych przedsiębiorstw posiadających ERZ. ETUI zidentyfikowało łącznie 160 spraw sądowych, krajowych związanych z ERZ od 1997 do początku 2023 roku. Niektóre z tych spraw krajowych wskazują na istnienie niepewności prawnej, która może zagrozić prawidłowemu wdrażaniu Dyrektywy.
CZYNNIK POWODUJĄCY PROBLEM: „NIEWYSTARCZAJĄCA WYDAJNOŚĆ I SKUTECZNOŚĆ TWORZENIA ERZ ORAZ NIERÓWNOŚCI PŁCI”
W 2016 roku Sąd Pracy (Arbeitsgericht) w Berlinie (pierwsza instancja) orzekł, że ERZ została utworzona po tym, jak kierownictwo nie zwołało posiedzenia założycielskiego w terminie 6 miesięcy od złożenia wniosku. Zdaniem Sądu krajowego: „[a] możliwe jest również odrzucenie, jeżeli z powodu zwłoki centralnego kierownictwa posiedzenie założycielskie specjalnego zespołu negocjacyjnego nie odbyło się w ciągu sześciu miesięcy od złożenia wniosku lub jeżeli informacje wymagane do utworzenia specjalnego zespołu negocjacyjnego nie zostały dostarczone zgodnie z § 5 Grupy Zasobów Biznesowych Pracowników (EBRG)”[1]
CZYNNIK POWODUJĄCY PROBLEM: „PRZESZKODY W WYDAJNEJ PRACY ERZ”
Niepewność prawna dotycząca pojęcia kwestii transnarodowych
W orzeczeniu, z dnia 27 listopada 2018 roku, wydanym w trybie prejudycjalnym, Sąd Rejonowy w Rotterdamie[2] („Rechtbank Rotterdam”) rozważył, czy należy poinformować ERZ mającą siedzibę w Holandii i przeprowadzić z nią konsultacje w sprawie ewentualnego zamknięcia dwóch jednostek biznesowych w Hiszpanii. Opierając się na interpretacji pojęcia kwestii transnarodowych zgodnie z dyrektywą 2009/38/WE, Sąd holenderski stwierdził, że dla celów wydania orzeczenia w trybie prejudycjalnym było to na tyle akceptowalne, że kwestię uznano za transarodową. Trybunał wziął pod uwagę, że zamknięcie przedsiębiorstwa spowodowałoby zwolnienie około 20% europejskiego personelu danego przedsiębiorstwa i mogłoby mieć negatywny wpływ na działalność jego jednostek organizacyjnych w innych państwach członkowskich.
W sprawie francuskiego przedsiębiorstwa[3] , ERZ z siedzibą we Francji zakwestionowała fakt, że centralne kierownictwo nie poinformowało i nie przeprowadziło konsultacji w sprawie swojej decyzji o żądaniu spłaty pożyczki udzielonej w celu utrzymania przynoszącej straty francuskiej spółki zależnej. Chociaż ERZ argumentowała, że decyzję tę należy rozpatrywać w szerszym kontekście strategii spółki zamierzającej zamknięcie innych spółek zależnych, sąd krajowy uznał, że wszystkie okoliczności sprawy ograniczały się do terytorium Francji i w związku z tym nie wszczynał wniosków o udzielenie informacji i konsultacji na poziomie transnarodowym.
Definicja „spraw transnarodowych” zawarta w art. 1 ust. 4 Dyrektywy została również zinterpretowana w świetle preambuł 15 i 16 w niedawnym wyroku Sądu Apelacyjnego Anglii i Walii[4]. Trybunał stanął przed pytaniem, czy zwolnienia ekonomiczne zaproponowane w dwóch odrębnych państwach członkowskich można uznać za kwestię transnarodową, mimo że zostały one sformułowane odrębnie w świetle niepowiązanych ze sobą okoliczności krajowych. Stwierdził, że aby sprawę uznać za transnarodową, nie wystarczy, że dwie kwestie/decyzje zapadną w przedsiębiorstwie w dwóch krajach mniej więcej w tym samym czasie, ale musi istnieć między nimi obiektywny związek faktyczny. Wniosek o (nadzwyczajne) spotkanie ERZ w przypadku braku takiego powiązania sprawiłoby, że wniosek o uznanie tej kwestii za transnarodowy byłby pozbawiony znaczenia, ponieważ nie byłby konieczny żaden (potencjalny) wpływ jakiejkolwiek kwestii na przedsiębiorstwa w każdym z dwóch różnych krajów. Sąd Apelacyjny przypomniał ograniczenie zakresu procedur gwarantujących informację i konsultacje z ERZ, zgodnie z art. 1 ust. 3 i 4 oraz preambułami 15 i 16 Dyrektywy, które łącznie zapewniają, że informacja i konsultacje zostaną podjęte na odpowiednim szczeblu zarządzania i reprezentacji, stosownie do poruszanego tematu. Aby osiągnąć to niezbędne rozgraniczenie, jurysdykcja i zakres działania ERZ są odmienne i odrębne od krajowych organów przedstawicielskich.
Niewystarczające zasoby ERZ
W wyroku dotyczącym ERZ działającej zgodnie z wymogami podmiotów zależnych w Austrii Wyższy Sąd Okręgowy w Wiedniu (Oberlandesgericht Wien) potwierdził, że taka ERZ może wybrać dowolnego niezależnego biegłego i nie jest zobowiązana do obniżenia ponoszonych kosztów przez centralne kierownictwo, preferencyjnie korzystając z ekspertów zapewnianych przez związki zawodowe lub ustawowy organ przedstawicielski, o ile usługi i koszty ekspertów są prawnie związane z funkcjami ERZ[5]. Wyższy Sąd Okręgowy stwierdził również, że opłaty za profesjonalne porady prawne, które powinny pokrywać centralne kierownictwo, nie ograniczają się do określonych w przepisach stawek wynagrodzeń adwokackich.
W 2019 roku Centralna Komisja Arbitrażowa (CAC) Wielkiej Brytanii uznała, że pracodawca powinien pokryć koszty sądowe poniesione w związku z postępowaniem[6]. Orzeczenie to podtrzymał Trybunał Apelacyjny ds. Rozstrzygania Sporów Pracowniczych, który stwierdził, że podejście centralnego kierownictwa „nieuchronnie skutkowało narażeniem na nieuzasadnione ryzyko finansowe poszczególnych członków ERZ, którzy podjęli rozsądne kroki w celu wszczęcia postępowania przed Centralną Komisją Arbitrażową lub wybranych przez nich ekspertów, w ramach nieuzasadnionego ryzyka finansowego: nie było to podejście uzasadnione zwłaszcza ze strony organizacji, która niewątpliwie miała dostęp do pomocy prawnej i sama skorzystałaby z niej w związku z postępowaniem przed Centralną Komisją Arbitrażową.” [7]
Poufność zastosowana w sposób nieproporcjonalny może doprowdzić do różnorodnych przeszkód w realizacji skutecznego przekazywania informacji i prawa do konsultacji
Zgodnie z orzeczeniem z dnia 12 lutego 2018 roku[8] Centralna Komisja Arbitrażowa Wielkiej Brytanii potwierdziła, że „jasnym stanowiskiem pracodawcy było a) nieujawnianie i (b) zaklasyfikowanie jako poufne wszystkiego, co uważał za konieczne ujawnić, w celu minimalnego wypełnienia obowiązku prawnego. Jest to sprzeczne z wagą i intencją Dyrektywy (brytyjskie przepisy dotyczące transnarodowych informacji i konsultacji pracowników z 1999 roku), która stanowi, że odpowiednie informacje powinny być dostarczane do ERZ, przy zapewnieniu dostępnych zabezpieczeń, jeżeli kierownictwo obiektywnie uzasadnia twierdzenie, że ich ujawnienie zaszkodziłoby lub poważnie zaszkodziłoby przedsiębiorstwu.”
CZYNNIK POWODUJĄCY PROBLEM: “NIEDOCIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE WDRAŻANIA DYREKTYWY”
Nieskuteczne grzywny/sankcje za nieprzestrzeganie przepisów w niektórych państwach członkowskich
W wyroku z 2020 roku[9], francuski Cour de Cassation podtrzymał zawieszenie działalności przedsębiorstwa ze względu na naruszenie prawa ERZ do informacji i konsultacji. Véolia Environnement i SA Engie złożyły wniosek do Sądu Apelacyjnego w Paryżu o uchylenie środków tymczasowych w postaci zawieszenia działalności nałożonych w poprzednim postępowaniu do czasu uzyskania informacji i konsultacji z comité social et économique w sprawie nabycia akcji SUEZ posiadanych przez Engie. ERZ jednej jednostki organizacyjnej SUEZ interweniowała dobrowolnie. Sąd odrzucił skargę i uznał dobrowolną interwencję ERZ za dopuszczalną w celu ustalenia istnienia ewidentnie bezprawnego molestowania i zapobieżenia nieuniknionym szkodom..
W 2018 roku[10],w postępowaniach sądowych pierwszej i drugiej instancji niemieckie sądy pracy odrzuciły wniosek ERZ o wydanie nakazu sądowego w związku z niewypełnieniem przez kierownictwo obowiązków w zakresie konsultacji. Sądy uzasadniały, że ani prawo krajowe, ani Dyrektywa nie przewidują zakazu. […] Zgodnie z dominującą interpretacją prawa, uprawnienia Europejskiej Rady Zakładowej są natomiast gwarantowane przez przepisy dotyczące sankcji administracyjnych zawarte w ust. 45 Grupy Zasobów Biznesowych Pracowników (EBRG), […] oraz możliwość korzystania z prawa do informacji i konsultacji za pomocą środków odwoławczych przed Sądem Pracy, a także w drodze zarządzenia tymczasowego. […].Ponadto zdaniem sądu historia legislacyjna EBRG przemawia przeciwko wydaniu nakazu sądowego, ponieważ odpowiedni wniosek o wydanie nakazu sądowego został wyraźnie odrzucony w procesie legislacyjnym w przypadku środków niepartycypacyjnych [ tj. środków niezdecydowania]. Zatem, zdaniem sądu, nie istnieje luka prawna. Sąd zauważył również, że strony postępowania wstrzymywały się od wyrażenia zgody na taki nakaz, mając świadomość rozpatrywanego stanu prawnego w prawie krajowym i pomimo najwyraźniej kilku nowelizacji Umowy ERZ. Taka możliwość byłaby łatwo dostępna. Sąd podziela dominujący pogląd o odrzucenie wniosku o wydanie nakazu sądowego w przypadku, gdy dane przedsiębiorstwo narusza prawa Europejskiej Rady Zakładowej. Uznanie takiego prawa skutkowałoby by tym, że ERZ, w przypadku braku wyraźnego przepisu prawa, zostaje przyznane znacznie silniejsze prawo niż prawa wyraźnie uregulowane. Ponadto otrzymałaby prawo, którego istnienie jest kwestionowane nawet w odniesieniu do [krajowej] rady zakładowej w ramach BetrVG, która ze względu na swoje prawa partycypacji ma znacznie silniejszą pozycję prawną niż Europejska Rada Zakładowa”.
W postępowaniu sądowym toczącym się w Niemczech w 2015 roku[11], ERZ wystąpiła o wydanie nakazu zapobiegającego zwalnianiu pracowników do czasu odpowiedniego poinformowania ERZ. Sąd pierwszej instancji odrzucił ten wniosek, zauważając, że takie uprawnienie nie wynika z wykładni § 30 EBRG. Ponieważ dyrektywa nie przewiduje żadnych konkretnych sankcji w przypadku naruszenia obowiązku informacyjnego, bezsporne jest, że ustawodawca krajowy zdecydował się wprowadzić jako sankcję wykroczenie administracyjne zagrożone karą grzywny. Trybunał nie uważa, że Europejska Rada Zakładowa i krajowe rady zakładowe są porównywalne, ponieważ prawa tej pierwszej są słabsze niż prawa tej drugiej. Krajowe Rady Zakładowe „mogą korzystać ze swojego prawa do informacji i konsultacji w ramach sformalizowanej procedury pojednawczej oraz mogą się odwołać do Komisji pojednawczej. Natomiast dyrektywa 2009/38/WE, poprzez prawo do informacji i konsultacji, ma na celu jedynie wymianę opinii i nawiązanie dialogu między centralnym kierownictwem a Europejską Radą Zakładową.”
Prawo do odwołania może być realizowane poprzez tymczasową ochronę prawną, a wykroczenie może zostać ukarane karą grzywny. Sąd przyznał niewielką kwotę grzywny, jednak nie uznał jej za istotny tymczasowy środek. Jeżeli kara zostałaby uznana za nieodpowiednią i nie spełniającą wymogów Dyrektywy, wola ustawodawcy nie mogłaby zostać uchylona. Trybunał podtrzymuje intencję ustawodawcy kilkoma dokumentami legislacyjnymi.
W sprawie z 2011 roku[12],, niemiecki sąd potwierdził, że ERZ może skorzystać z postępowania w trybie prejudycjalnym przed sądami pracy. Nie oznacza to jednak, że ERZ ma materialne prawo do zastosowania tymczasowego środka sądowego. Sąd uznał, że naruszenie prawa ERZ do informacji i konsultacji nie uzasadnia wniosku o zastosowanie tymczasowych środków sądowych w związku z realizacją zamierzonego zamknięcia zakładu. Trybunał orzekł, że nawet gdyby orzecznictwo w sprawie środków tymczasowych dla krajowych rad zakładowych mogło, co do zasady, mieć zastosowanie do Europejskiej Rady Zakładowej, ta ostatnia nie byłaby uprawniona do takiego środka tymczasowego w odniesieniu do swoich obowiązków związanych z prawem do informacji oraz prawem do informacji i konsultacji, ponieważ nawet w odniesieniu do krajowych rad pracowniczych prawo do tymczasowego środka sądowego odnosi się jedynie do prawa do udziału (=współdecyzyjności).
[1] Niemcy, 15.07.2016 roku, Groupon, Arbeitsgericht Berlin – 26 BV 4223/16 (Pierwsza instancja).
[2] Holandia, Rechtbank Rotterdam, orzeczenie w trybie prejudycjalnym z dnia 27 listopada 2018 roku, sygn. C/10/561635/KG DLA 18-1170
[3] Francuska, Tribunal de Grande Instance de Nanterre, orzeczenie z dnia 26 listopada 2014 roku, nr 14/02861; potwierdzone w apelacji przez Cour d’appel de Versailles, orzeczenie z dnia 21 maja 2015 roku, nr 14/08628.
[4] UK, Sąd Apelacyjny (Wydział Cywilny), orzeczenie z dnia 26 lipca 2023 roku, Adecco, [2023] EWCA Civ 883.
[5] Austria, Wyższy Sąd Okręgowy (Oberlandesgericht) w Wiedniu, orzeczenie z dnia 23 lutego 2022 roku, nr 8 Ra 49/22t, podlega apelacji.
[6] Wielka Brytania, 9 października 2019 roku, Verizon, Centralna Komisja Arbitrażowa, EWC/22/2019. CAC rozpatrywał także kwestię zapłaty reprezentacji prawnej w sprawach EWC/21/2019, EWC/13/2015.
[7] Sąd Apelacyjny ds. Rozstrzygania Sporów Pracowniczych, wyrok z dnia 1 października 2020 roku, sygn. UKEAT/0053/20/DA.
[8] Wielka Brytania, Centralna Komisja Arbitrażowa (UK), Oracle, nr EWC/17/2017, ust. 87
[9] Francja, 19.11.2020 roku, Veolia-Engie v. Suez, Cour de Cassation Paryż, 20/06549 (Odwołanie/Apelacja)
[10] Niemcy, 01.08.2018 roku, DT Group, Arbeitsgericht Köln – 1BVGa 7/18 (pierwsza instancja). Niemcy, 13.12.2018 rok, DT Group, Landesarbeitsgericht Köln – 6 TaBVGa 3/18 (Owołanie/Apelacja).
[11] Niemcy, 12.10.2015 roku, Landesarbeitsgericht Baden-Wuerttemberg 12 października 2015 roku
[12] Niemcy, 08.09.2011 roku, Visteon, Landesarbeitsgericht Köln – 13 Ta 267/11 (Odwołanie/Apelacja).
